Gübre tarımsal üretim için gerekli temel girdilerden biridir. Genel olarak bütün tarım topraklarında her çeşit bitki besin maddesinin az veya çok olduğu bilinmektedir. Bu nedenle de gübrelemede esas beceri, toprakta eksik olan bitki besin maddesinin cins ve miktarını tespit ederek, gübrelemenin zamanında ve usulüne uygun olarak yapılmasını sağlamaktır.

Verilecek gübre miktarını, kültür bitkisi, çeşit, toprak verimlilik düzeyi, İklim faktörleri (sulama, yağış) ve uygulanan tarım sistemi gibi faktörler etkiler.

Gübreleme ancak bütün bu faktörler dikkate alınarak yapıldığında verim artışı sağlar ve bu artış ekonomik olur.

Yapılacak toprak analizi sonuçlarına göre uygulanacak NPK’lı gübreleme ile eksikliği belirlenmiş iz element uygulamaları, tahıllardan yüksek verim alabilmek için yeterli olmaktadır.

Uygun zaman ve dozda yapılacak gübreleme, verimin yanında kalitenin de artmasına neden olacaktır. Özellikle protein oranına göre alım yapılan günümüz fiyat politikasında, dönmesiz albenisi yüksek daneli, yüksek proteinli ürün elde etmek azotlu gübreleme ile çok yakından ilgilidir.

Fosfor alım oranı bitkilerin ilk gelişme dönemlerinde daha fazladır. Genç bitkilerin fosfor konsantrasyonu yaşlı bitkilere kıyasla daha yüksektir.

Gelişmenin ilk dönemlerinde alınan fosfor tüm gelişme dönemi boyunca yeterli olabildiği için erken fosfor uygulaması yüksek verim için şart olmaktadır. Özellikle de bitkilerin çim kını oluşturması için fosforun erken dönemlerde alınması gerekmektedir.

Buğday toplam fosfor ihtiyacının %75’ini, toplam gelişmesinin % 25’ini gerçekleştirdiği dönemde almaktadır.

Bitkilerce fosfor alımı toprak pH’sına sıcaklığına, nemine, kireç, kil mineralleri ve organik madde oranına ve toprağın havalanma durumuna bağlı olarak değişmekle birlikte, tahıllar için önerilen fosfor miktarı kuru tarımda 7 kg/da, sulu tarımda ise 9 -10 kg/da P205 arasında değişmektedir.

Önerilen bu miktarlara eşdeğer kompoze ya da fosforlu gübrelerle bitkinin ihtiyacı giderilmelidir.

Azotlu Gübreleme

Buğday, belirli bir düzeyde elverişli azotun, gelişme dönemi boyunca toprakta bulunmasını ister. Fide dönemimden-sapa kalkmaya kadar toplam ihtiyacının % 45′ ini, sapa kalkmadan başaklanma başlangıcına kadar % 25′ ini, başaklanmadan dane olumuna kadar % 30′ unu almaktadır.

Ekmeklik buğdayın yetişme sezonu boyunca ihtiyaç duyduğu azot, toprak organik maddesi, kendinden önce ekilmiş olan bitki, ekilen çeşidin verim potansiyeli ve azot su dengesi gibi faktörlere bağlı olarak kuruda 7-9 kg, sulu tarımda ise 18-21 kg N/da arasında değişmektedir. Belirtilen bu toplam azot ihtiyacı bitkinin farklı gelişme dönemlerine göre pay edildiği zaman, toprakta bulundurulması gereken azot miktarlarını sulu şartlarda şu şekilde belirtebiliriz. Toplam azot ihtiyacının 8-10 kg’lık kısmının ekimden kardeşlenme dönemine kadar, 5-6 kg’lık kısmının sapa kalkmadan başaklanma öncesi döneme kadar ve geri kalan 5 kg’lık kısmının ise başaklanma başlangıcından (kın dönemi) dane olum dönemine kadar bitkiye verilmiş olması gerekir.

Gübreler üzerinden bu rakamların gübre değerini bir örnekle şu şekilde açıklayabiliriz; Örneğin; dekara 20 kilo DAP gübresi ile ekim yaptığımızı farz edelim. Bitkinin ihtiyacı olacak fosforun tamamı karşılanmış ve toplam azotunda yaklaşık 3.5 kg’ı ekimle verilmiş olacaktır. Kardeşlenme dönemi sonuna kadar hemen kış sonrası ilk verilecek azotlu gübre miktarı; üre gübresi ise dekara 11-14 kg, amonyum sülfat gübresi ise 22-32 kg, sapa kalkma başaklanma öncesi verilecek ikinci azotlu gübre miktarı; üre gübresi ise dekara 11-13 kg, amonyum sülfat gübresi ise dekara 25- 30 kg, başaklanma başlangıcından (kın dönemi) dane olum dönemine kadar ise üre gübresi ise; dekara 11 kg, amonyum sülfat gübresi ise dekara 25 kg gübre verilmelidir. Bu uygulamalar belirtilen bitki gelişme dönemlerinin başında yapılması halinde gübrenin etkinliği daha da artırılmış olacaktır.

Özellikle çiçeklenme döneminde yani yukarıda belirtilen üçüncü azotlu gübre uygulamasının mutlaka yapılması gereklidir. Çünkü toprakta yüksek oranda yarayışlı azot bulunması bitkilerin nitrat kapsamını artırmakta, bu da dane protein oranında artış sağlamaktadır. Protein oranındaki artış ise danenin kalitesini ve camsılığını artırmaktadır.

Azotlu gübreler arasında bitkiye yarayışlılık açısından istatistik! bir farklılık yoktur. Farklılık, yıkanma, denitrif ikasyona uğrama, toprak pH’sına ve diğer elementlerin yarayışlılığına etki bakımındandır.

Azot ve fosfor dışında toprakta bulunmasına rağmen yüksek oranda var olan kireç nedeni ile bitki tarafından alınamayan çinko başta olmak üzere eksikliği belirlenen iz element ve yapraktan yapılacak potasyum uygulamalarını da hem verim hem de kaliteyi artıran önemli uygulamalar olarak belirtebiliriz.